30/12/2023
Radar GM400 Alfa koji je Vojska Srbije nedavno nabavila iz Francuske, značajno povećava operativne sposobnosti u osmatranju vazdušnog prostora sa instrumentalnim dometom osmatranja do 515 kilometara.
Kadar propagandnog filma Ministarstva odbrane otkriva da GM400a (Ground Master 400 Alpha) u radijusu od 515 km doseže Istru u Hrvatskoj i Trst u Italiji, veći deo Slovenije, istočnu Austriju, deo Češke, značajan deo Slovačke, celu Mađarsku, deo Ukrajine, veće delove Rumunije, Bugarske, Albanije i Severne Makedonije kao i deo severne Grčke.
Prvi srpski GM400a lociran je na radarskom položaju u opštini Stari Banovci, nedaleko od Beograda, koji se koristi već decenijama, odnosno, koristila ga je i Jugoslovenska narodna Armija. Radar je u naoružanju 126. brigade Vazdušnog osmatranja, javljanja i navođenja.
Francuska kompanija "Tales" koja proizvodi radar navodi da je GM400a model sa 20% većim dometom od osnovne verzije GM400, ima napredne algoritme sa veštačkom inteligencijom i pojačane sposobnosti obrade podataka i sajber odbrane.
Prostim merenjem prečnika na karti dobijaju se zanimljivi vizuelni podaci o domet osmatranja vazdušnog prostora koje sada, sa novim radarom, ima Vojska Srbije.
Kada Vojska Srbije uvede drugi GM400a u operativnu upotrebu, položaj će najverovatnije biti kod Niša, sposobnost osmatranja biće proširena na značajan deo Grčku i sever Egejskog mora, deo Turske i gotovo cela Bugarsku. To uključuje i vazdušni prostor iznad bugarskog poligona Šabla gde avijacija Vojske Srbije sa kolegama iz Bugarske uvežbava gađanje ciljeva u vazdušnom prostoru.
Kako "Tales" navodi, GM-400 ima sposobnost otkrivanja taktičkih bespilotnih letelica na manjim daljinama, a da istovremeno prati i borbeni avion na većoj visini, na maksimalnoj udaljenosti do 515 kilometara.
Pitanje dometa radara može se posmatrati vrlo uslovno jer, zbog zakrivljenosti zemlje i formiranja radarskog snopa, radari na manjim daljinama vide i ciljeve koji lete nisko, dok na maksimalnim daljinama vide isključivo ciljeve koji lete na visinama iznad 10.000 metara.
Zbog toga, mnogo više od dometa pojedinačnih radara, treba voditi računa o formiranju adekvatne radarske mreže i zasićenosti vazdušnog prostora, jer se tako omogućava da jedan radarski položaj pokriva "rupe" drugog i po visini i po azimutu koje nastaju zbog konfiguracije terena.
Kao jednu od najvećih prednosti proizvođači navode veću “situacionu svesnost” i omogućavanja komandnom kadru da na osnovu radarske slike mnogo brže donese odluke.
Radar GM400 u više verzija trenutno koristi 17 zemalja širom sveta.
Pre uvođenje u naoružanje francuskog radara, najmoćniji radar kojim je raspolagala Vojska Srbije bio je američki AN/TPS-70 čiji je praktični domet osmatranja 250 kilometara. Maksimalni domet je teoretski 380 kilometara, ali je Vojska Srbije, zbog veće efikasnosti osmatranja i zakrivljenosti Zemlje, snagu predajnika svih radara prilagodila daljinama osmatranja od 250 kilometara.
Srbija je "nasledila" tri radara AN/TPS-70 od JNA, dok je naknadno dokupila još dva od Slovenije 2015. godine. Slovenija je, zanimljivo, tada "otpisala" Amerikance jer je od Francuskog Talesa nabavila GM403 ( Ground Master 403).
Istorijski gledano Vojska Srbije i njene prethodnice imale su radare zapadnog i istočnog porekla.
Najveći domet imao je sovjetski radar P-14 i on je u JNA i Vojsci Jugoslavije bio zadužen za rano upozoravanje, pre svega od masovnog napada neprijateljske avijacije.
Domet P-14 bio je 450 kilometara. JNA i VJ raspolagali su sa dva komada P-14 - u Kačarevu i u Sisku. Radar u Sisku zbog veličine nije mogao da bude izvučen pa je, zajedno sa radarima P-12 i PRV-11 koji su bili na istom položaju, uništen dejstvom jugoslovenske avijacije kako bi se izbeglo da padne u ruke Zboru narodna garde. Prethodnu su posade helikopterima Mi-8 evakuisane u Bihać.
Na početku NATO bombardovanja 1999. godine bio je operativan P-14 na radarskom položaju Kačarevo, u blizini Pančeva. Radar je odmah uništen ali je nekoliko godina kasnije popravljen i delimično modernizovan, nakon čega je služio do 2008. kada je rashodovan nakon 41 godine u naoružanju.