Biološko oružje: Centar Sergijev Posad-6

Satelitski snimak centra Sergijev Posad-6 (foto: twitter.com) Sergijev Posad-6, ranije poznat kao Zagorsk-6, jedan je od tri ključna vojna biološko-istraživačka centra u Rusiji. Locirani u Sergijev Posadu kod Moskve, Kirovu i Jekaterinburgu, ovi tajni centri okosnica su 48. Centralnog naučno-istraživačkog instituta  ruskog ministarstva odbrane koji je od 2020. pod sankcijama SAD zbog sumnji da razvija program biološkog oružja. Sergijev Posad-6 nalazi se pod lupom svetske javnosti zbog radova na modernizaciji i proširenju pogona od 2022. do danas. Satelitski snimci koje je objavio   Washington Post  otkrivaju izgradnju laboratorija visoke bezbednosti i povećanje kapaciteta, ukazujući na kontinuitet sovjetskih i sadašnjih ambicija na polju istraživanja opasnih patogena. Snimci otkrivaju da su četiri laboratorije dobile sistemom ventilacije, presurizacije i filtracije najvišeg nivoa biološke bezbednosti BSL-4 (biological safety level 4) za rad sa najsmrtonosnijim mikroorganizmima, električnu centralu za autonomiju rada, odaje za dekontaminaciju i mrežu tunela koja povezuje objekte. Zvanična funkcija centra je dijagnostikovanje i lečenje opasnih virusa i drugih patogena, uključujući razvoj imunobioloških i terapeutskih lekova poput vakcine za antraks , variolu i kugu   ( Yersinia pestis ) . Tokom pandemije Covida-19 pomagao je u razvoju vakcine Sputnik-V.
Zagorsk-6 izgrađen je u jeku Hladnog rata 1954. i bio je nosilac sovjetskog vojnog programa za razvoj biološkog oružja. U njemu su opitovalo sa patogenima poput antraksa ( B acillus anthracis) , venecuelanskog encefalitisa ( VEE ), variole, ebole i egzotičnih mikroorganizmima za onesposobljavanje mehaničke opreme, poput bakterija koje razgrađuju maziva i blokiraju motore. Razvoj oružja za masovno uništenje bio je jedan od ključnih komponenti hladnoratovske trke u oružju (foto: twitter.com) Tokom hladnog rata Zagorsk-6 je bio deo sistema sovjetskih zatvorenih gradova gde je oko šest hiljada naučnika i članova porodica živelo relativno visokim standardom. Raspad Sovjetskog saveza osetio se i u centru i pripadajućem naselju "Vakcina". Infrastrukturni problemi poput nedostatak grejanja i tople vode 2018. doveli u do protesta meštana, a tokom 2019. i 2020. više visokih starešina 48. Centralnog naučno-istraživačkog centra izvedeno je pred sud zbog korupcije .
Ipak, izveštaj Moskovskog Komsomoleca iz 2004. obelodanio je da se i pored svih poteškoća podzemna laboratorija Sergijev Posada-6 i pored svih poteškoća održava "u savršenom stanju", što je omogućavalo spremnost za proizvodnju biološkog oružja. Kontroverzni status Sergijev Posada-6 proističe iz odnosa SSSR-a prema biološkom oružju. Iako je 1975. Moskva ratifkovala Konvenciju o biološkom oružju (BWC), program razvoja biološkog oružja nastavljen je u tajnosti i ubrzavao se tokom sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka. Godine 1992. predsednik Rusije Boris Jeljcin javno je priznao postojanje aktivnog programa razvoja biološkog oružja nasleđenog iz sovjetske ere. Iako je obećao njegovo ukidanje, međunarodni eksperti nikada nisu dobili priliku da vide tajne vojno-istraživačke centre poput Sergijev Posada-6. Prema američkim obaveštajnim procenama, u centru se verovatno i dalje nalaze zamrznuti primerci virusa koji su bili proučavani u sovjetskoj eri, a stari programi su nastavljeni i unapređivani. Sumnje da je ponovo pokrenut razvoj biološkog oružja podgrejao je i tajming kontroverznih optužbi Moskve na račun SAD koji se poklapao sa invazijom na Ukrajinu i modernizacijom Sergej Posada-6. Tokom 2022. u više navrata tvrdilo se da Vašington kroz program pomoći ukrajinskim ustanovama javnog zdravstva razvija biolaboratorije sa egzotičnim biološkim oružjima, ali bez opipljivih dokaza. SAD i više zemalja potpisnica BWC odbacile su tvrdnje kao neosnovane, pseudonaučne i pokušaj skretanja pažnje u duhu sovjetskih "aktivnih mera", navodeći da je i Rusija bila korisnik istog američkog Nun-Lugar programa demilitarizacije zapuštene sovjetske biološke infrastrukture i pomoći zaposlenima koji je javnog karaktera. Sa druge strane, modernizacija Sergijev Posada-6 daleko od očiju javnosti budi sumnje da se nastavlja sa sovjetskom praksom veponizacije patogenih organizama. Nepostojanje međunarodne kontrole ukazuje na slabosti trenutne Konvencija o biološkom oružj. Iako predstavlja ključni sporazum u tom domenu, nema efikasne mehanizme za verifikaciju i sprovođenje što zemljama omogućava da izbegnu međunarodni nadzor.